Veneuze aandoeningen

Ongeveer 90% van alle volwassenen heeft een aderaandoening*. Dat gaat van lichte bezemrijs tot ernstige veneuze aandoeningen zoals ulcus cruris, het open been.

_{* Aderstudie van Bonn door de Duitse Vereniging voor Flebologie van 2003, gehouden onder 3072 mannelijke en vrouwelijke proefpersonen tussen 18-79 jaar. De resultaten van de studie hebben betrekking op de Duitse bevolking.}

Wat is een ader?

Aderen, ook wel bloedvaten genoemd, zijn vaten die het bloed terug naar het hart transporteren. Ze behoren tot het lagedruksysteem van de bloedsomloop, want de druk in de aderen is veel lager dan in de slagaderen. In de bloedsomloop transporteren aderen zuurstofarm bloed en in de kleine bloedsomloop transporteren slagaderen zuurstofrijk bloed. 

Bij een volwassen mens transporteren de aderen per dag ongeveer 7000 liter bloed terug naar het hart. Voor de pompbewegingen in de aderen zijn vooral de skeletspieren verantwoordelijk. De aderkleppen spelen daarbij ook een belangrijke rol.

De meeste aderen in het lichaam lopen evenwijdig met hun arteriële tegenhangers en worden daarom begeleidende aderen genoemd.

Hoe werkt de bloedstroom in een ader?

Voor het bloedtransport weg van het hart zorgt de hartslag. Die impuls is echter niet voldoende om het bloed, nadat het door de haarvaten (kleinste bloedvaten) is gegaan,  ook in de aderen vlot te doen stromen. Het hart is voor het grootste deel eerder een drukpomp dan een zuigpomp. Het is dus nauwelijks verantwoordelijk voor de terugstroom.

De anatomische basis voor de bloedstroom zijn aderkleppen. De meeste aderen zijn door kleppen in segmenten verdeeld. Wel 20 aderkleppen zorgen in een ader van de ledematen ervoor dat het bloed in de juiste richting, naar het hart dus, stroomt. Ze dienen als terugslagkleppen. Wanneer druk wordt uitgeoefend op een segment van de ader, gaan de kleppen open in de richting van het hart en kan het bloed naar het volgende segment van de ader stromen. De kleppen gaan echter slechts in één richting open. Bij gezonde kleppen kan het bloed daardoor niet terugstromen.  

Maar hoe wordt dan druk op de aderen uitgeoefend? Meerdere mechanismes, die de spierpomp genoemd worden, zorgen ervoor dat het bloed terugstroomt naar het hart. Bij samentrekking van een spier wordt de dichtbijgelegen ader samengedrukt. Hierdoor wordt het bloed verder getransporteerd. De vaatwand dient als tegendruk voor het bloed en zorgt ervoor dat de druk in de ader niet verder stijgt. Als de spier ontspant, wordt de ader weer wijder. De zuiging die daardoor ontstaat, zorgt ervoor dat het bloed uit de lager liggende segmenten van de ader en uit het oppervlakkige veneuze systeem naar de diepe aderen stroomt. De compressie van een begeleidende ader door de polsgolf die door de nabijgelegen slagader gaat, werkt op dezelfde manier. In de aderen in de buurt van het hart beïnvloedt de ademhaling de bloedstroom, en in de buikholte zijn het de darmbewegingen.

Door het samenwerken van compressie en aderkleppen kan het bloed tegen de zwaartekracht in getransporteerd worden – 24 uur per dag, een leven lang. Daarom is het niet verwonderlijk dat de aderkleppen en -wanden op hogere leeftijd vaak niet meer perfect werken en dat er aderaandoeningen ontstaan.

De beenaderen

De beenaderen leveren de grootste prestaties binnen het veneuze systeem. Ze pompen het bloed van de laagste plaats van het lichaam terug naar het hart. Dat doen ze zonder onderbreking en overdag altijd tegen de zwaartekracht in. Dat is de prijs die betaald moet worden voor de evolutionaire ontwikkeling van het rechtop lopen.

De "spierpomp" van de benen, ook wel de "kuitspierpomp" genoemd, heeft de belangrijkste functie bij de terugstroom van het bloed. De spieren in het onderbeen worden aangespannen wanneer uw benen bewegen en functioneren zo als een natuurlijke pomp die het aderlijk bloed uit de benen weer omhoog transporteert in de richting van het hart.

Door de kleinste veranderingen aan de aderen, bijvoorbeeld door een verwijding, wordt de functie van de aderkleppen aangetast, zodat ze niet meer goed kunnen sluiten. Zo kan het gebeuren dat het aderlijk bloed zich ophoopt in de beenaderen en enkel nog met vertraging doorstroomt. Deze bloedstuwing voelt u in eerste instantie alleen als "zware" of "volgelopen" benen. De belangrijke taak om het bloed te laten terugstromen wordt niet meer volledig vervuld. Indien dit niet wordt behandeld, kan het leiden tot ernstige veneuze aandoeningen.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen de sterk vertakte oppervlakkige beenaderen in het onderhuidse vetweefsel, de grote diepe beenaderen en de verbindingsaderen.

Hier vindt u een overzicht van de verschillende spier- en gewrichtspompen:

Structuur van de ader en het veneuze systeem

De dikste aderen zijn de holle aderen van het hart met een diameter van ongeveer 2 cm, terwijl de diameter van de dunste venulen (kleinste bloedvaten) slechts ongeveer 15 μm is. Zoals typisch is voor alle bloedvaten, bestaat de aderwand uit drie lagen: 

Een aderklep is een uitstulping van de aderwand. De klep lijkt op een klein zeil. In de aderen van het hoofd, de ingewanden, de wervelkolom en in de grote aderen dicht bij het hart bevinden zich geen aderkleppen. In de slagaderen is de pompdruk van het hart voldoende om een terugstroom te voorkomen.

Bijna iedereen kent het gevoel: 's avonds zware benen. De oorzaak kan een vermoeiende dag met veel zitten en staan zijn, maar soms is het echter ook het eerste symptoom van aderproblemen. Er zijn veel symptomen van veneuze aandoeningen. Wie bij uitpuilende aderen de oorzaken wil onderzoeken, moet ook letten op verschillende andere symptomen van veneuze aandoeningen:

Ook geringe symptomen mogen niet veronachtzaamd worden, vooral als ze vaker terugkomen. Indien ze niet behandeld worden, kunnen de klachten erger worden of aanleiding zijn voor andere, ernstige aderaandoeningen. Medisch onderzoek is daarbij absoluut noodzakelijk. Het beste maakt u hiervoor een afspraak bij een specialist in flebologie of huidziekten.

Risicofactoren voor veneuze aandoeningen

Er is een reeks factoren die de ontwikkeling van veneuze aandoeningen bevorderen. Hierbij moet onderscheid worden gemaakt tussen factoren die niet beïnvloed kunnen worden en beïnvloedbare factoren.

Verschillende ziektebeelden

Net als in het verkeer kan ook in de aderen een opstopping ontstaan. Een enkele bouwplaats kan al voldoende zijn om het verkeer plaatselijk lam te leggen. In het lichaam kan een dergelijke bouwplaats een kleine verandering van de ader zijn die ervoor zorgt dat de aderkleppen niet meer volledig sluiten en daardoor de bloedstroom vertraagt. Deze klepinsufficiëntie is vaak de oorzaak van veel veneuze aandoeningen, maar kan ook een gevolg zijn van een aandoening in het veneuze systeem.

Diagnostiek bij aderaandoeningen

Een echografie is de aanbevolen methode om dieperliggende aderen in beeld te brengen en aangetaste bloedvaten duidelijk te diagnosticeren. Met deze methode kunnen ook de snelheid en richting van de bloedstroom worden vastgesteld. Met de duplex-sonografie kunnen specialisten zelfs de vorm en de structuur van de aderen onderzoeken. Deze methode heeft geen bijwerkingen en is pijnloos.

In ernstige gevallen zijn extra onderzoeken, zoals MRI's of CT-scans, mogelijk.

Of het nu een kwestie van aanleg is of niet, een van de beste manieren om aderproblemen te voorkomen is beweging. Langdurig staan of zitten moet worden vermeden. Zorg vooral voor afwisseling. Het hoeft geen topsport te zijn: fietsen, zwemmen of wandelen is al ruim voldoende. Afspoelen met koud water en regelmatig uw benen omhoog leggen helpt ook. Alle beïnvloedbare risicofactoren dienen bovendien vermeden te worden.

Voorkom overgewicht, zorg voor een uitgebalanceerde voeding. Vermijd overmatige warmte zoals bezoeken aan de sauna of in de vlakke zon zitten. Gebruik geen alcohol en nicotine. Draag bij voorkeur platte, comfortabele schoenen en vermijd strak zittende kleding. Vraag naar alternatieven voor de anticonceptiepil.

Bij veneuze insufficiëntie zijn maatregelen ter preventie vaak niet meer voldoende om erger te voorkomen. Het belangrijkste onderdeel bij de behandeling van veneuze insufficiëntie is compressietherapie. Die helpt bij het sluiten van de aderkleppen en zorgt er zo voor dat het bloed terug naar het hart stroomt.

Maar hoe werkt compressietherapie precies bij een veneuze aandoening? Het principe is dat er van buitenaf gecontroleerde druk uitgeoefend wordt op het weefsel en het veneuze systeem daarin. Daardoor wordt de diameter van de aderen kleiner. Niet meer goed sluitende aderkleppen kunnen op die manier weer helemaal dichtgaan en als terugslagkleppen werken. De in de richting van het hart afnemende druk van een compressiekous ondersteunt bovendien het transport van het bloed. Vooral in combinatie met beweging werkt een compressiekous bijzonder goed. De spierpomp van de kuit werkt dan optimaal.

Naast de compressietherapie kan medicatie worden gebruikt of geopteerd worden voor verschillende behandelingen of chirurgische ingrepen.