NL
  • International

  • English Version EN

Spataderen

Informatie over spataderen

Spataderen – volgens schattingen van de Europese beroepsverenigingen krijgt 50% van de Europese bevolking er in de loop van zijn leven mee te maken. Hier vindt u alle informatie over spataderen: van symptomen en oorzaken tot behandelingsmethoden en preventieve maatregelen.

Wat zijn spataderen?

Spataderen zijn knobbelig verwijde, deels uitstulpende aderen die zichtbaar onder de huid kronkelen. Tot de typische symptomen behoort een blauwachtige verkleuring. Spataderen worden in de geneeskunde varices genoemd (Lat. ‘varis’ voor bobbel), voor de aandoening wordt de term varicose of varicosis gebruikt.

Spataderen worden veroorzaakt door niet goed sluitende aderkleppen. De terugvoer van het bloed functioneert niet meer goed. De druk in het bloedvat stijgt. De aderwanden kunnen de toenemende interne druk niet meer aan, verslappen en er ontstaat een spatader. Na verloop van tijd veroorzaken spataderen pijn en andere klachten. De belangrijkste oorzaak is een aangeboren zwakte van de aderwanden of -kleppen.

Waar komen spataderen voor?

Spataderen komen in verschillende delen van het lichaam voor. De aandoening treedt het vaakst op bij de oppervlakkige aderen van de benen, met inbegrip van de twee hoofdstammen, de vena saphena magna en de vena saphena parva. Ook op de bovenbenen en in de knieholten kunnen zich spataderen vormen.

Buiten de benen komen spataderen ook voor aan de anus (aambeien), de balzak (varicocele), de slokdarm (oesophagusvarices) en het gezicht (teleangiëctasieën). In principe kunnen ze overal voorkomen, maar meestal ontstaan ze in de benen.


Wat zijn de symptomen van spataderen?

In de meeste gevallen veroorzaken spataderen geen klachten, maar naarmate ze vorderen, kunnen er verschillende symptomen optreden, zoals een gespannen of zwaar gevoel, jeuk en nachtelijke voet- of kuitkrampen. Ook typisch zijn gezwollen benen door vochtophoping in het weefsel. In een gevorderd stadium zijn de verdikte aderen door de huid heen zichtbaar met hun typisch kronkelende en vertakte verloop. Patiënten melden ook extreem warme benen. De huid in de buurt van de spatader kan bruin en perkamentachtig worden. Er kunnen zich littekens in de huid, onderhuid en fasciën vormen en er kan hypostatisch eczeem ontstaan. Soms lijden spataderpatiënten ook aan een schimmelziekte van de huid of teennagels.

Bij zomerse temperaturen, in de loop van de dag of na lang staan of zitten, kunnen de zwelling, pijn, het gespannen en zware gevoel toenemen. Hoe de spataderen eruitzien, zegt niets over de mogelijke klachten. Nauwelijks zichtbare varices kunnen erg pijnlijk zijn, terwijl zeer uitgesproken aderen soms amper pijn veroorzaken.

Naast deze klachten ervaren patiënten hun huidveranderingen vaak als onesthetisch. Daardoor vermijden ze hun benen te laten zien. De lijdensdruk kan zo groot worden dat ze een behandeling overwegen, ook al hebben ze geen sterke lichamelijke symptomen.

Welke complicaties zijn er bij spataderen?

Chronische veneuze insufficiëntie (CVI)

Lifestyle-afbeelding veneuze insufficiëntie

Chronische veneuze insufficiëntie (CVI)

Een ernstige spatadervorming in de oppervlakkige aderen kan zich, net als een stolsel- of trombosevorming in de diepe aderen, na jaren of decennia ontwikkelen tot een chronische aderzwakte – chronische veneuze insufficiëntie (CVI). 

Oppervlakkige aderontsteking

Lifestyle-afbeelding aderontsteking

Oppervlakkige aderontsteking

Door de lagere stroomsnelheid in de spataderen stijgt het risico op bloedstolsels. Wanneer de spataderen ontsteken, wordt dit een oppervlakkige aderontsteking genoemd. In dit geval is onmiddellijk een gespecialiseerde medische behandeling nodig, om een uitbreiding naar het diepe adersysteem en een trombose te voorkomen.

Diepveneuze trombose (flebotrombose)

Lifestyle-afbeelding trombose

Diepveneuze trombose (flebotrombose)

Een spatader kan de ontwikkeling van een diepveneuze trombose (flebotrombose) bevorderen. Dan hoopt er zich bloed op en wordt een klonter gevormd. Het been zwelt op. Als deze complicatie niet onmiddellijk wordt behandeld, bestaat het risico op onherstelbare beschadiging van de aderkleppen. Omdat delen van de bloedklonter in de longen terecht kunnen komen en daar een embolie kunnen veroorzaken, is diepveneuze trombose levensbedreigend.

Open been (ulcus cruris)

Lifestyle-afbeelding ulcus cruris

Open been (ulcus cruris)

Als een verergerende spataderziekte jarenlang niet wordt behandeld, bestaat het risico dat het veneuze bloed zich naar het oppervlakkige adersysteem verplaatst en steeds verder in het onderbeen zakt. De huid aan de enkels kan daardoor zodanig beschadigd raken, dat deze niet langer bestand is tegen de druk en een open been (ulcus cruris) het gevolg is.

Wat zijn de oorzaken van spataderen?

Spataderen zijn meestal het gevolg van een genetische aanleg. Door een aangeboren ader- of bindweefselzwakte verslappen de aderen. De andere belangrijkste oorzaak is de leeftijd. De jarenlange belasting van de dagelijks werkende aderen vermindert de stabiliteit van de aderwanden, waardoor de aderkleppen niet meer volledig sluiten.

Hoofdoorzaken van spataderen:

Zeldzame of versterkende oorzaken:

Spataderen treffen ongeveer 20 procent meer vrouwen dan mannen. De complicatie van longembolie is echter gelijk verdeeld, wat te wijten is aan het feit dat mannen meestal langer wachten om een arts te raadplegen.


Hoe kunnen spataderen worden voorkomen?

Hoewel spataderen meestal genetisch bepaald zijn, kunt u een en ander doen om ze te voorkomen. Zo kunnen sommige spataderen worden vermeden of is het mogelijk om verergering tegen te gaan. De elasticiteit van de aderwanden en een ongehinderde bloedstroom kunnen immers positief worden beïnvloed, ongeacht of er een verhoogd risico bestaat.

Preventieve maatregelen:

  • Preventief dragen van compressiekousen
  • Regelmatig aan duursporten doen (zwemmen, wandelen enz.)
  • Adergymnastiek
  • Beweging in het dagelijks leven (bijv. traplopen, afwisselend de tenen en hielen optillen tijdens het zitten, regelmatig opstaan)
  • De benen niet kruisen
  • Wisseldouches bij spataderen
  • Voldoende drinken
  • Geschikte kleding (geen insnoering, platte schoenen met zachte zolen of soms blote voeten)
  • Gezonde voeding (evenwichtig en vezelrijk, omega 3-vetzuren)
  • Overgewicht vermijden
  • Behandeling van hoge bloeddruk
  • Met de benen omhoog liggen
  • Sterke hitte, zoals sauna of felle zon, vermijden
  • Massage met oliën die de doorbloeding te bevorderen

 

Diagnose van spataderen

De medische specialismen die zich met spataderen bezighouden, zijn de interne geneeskunde, angiologie, flebologie en gespecialiseerde algemene geneeskunde.

Een onderzoek begint met de anamnese en het achterhalen van de familiegeschiedenis en risicofactoren. Daarna worden de aangetaste aderen betast en bekeken, vooral de plaatsen waar de oppervlakkige aderen in het diepe adersysteem uitkomen in de lies, de knieholten en op de onderbenen. Hierbij dient de patiënt achtereenvolgens een staande, zittende en liggende houding aan te nemen. Een verhoogde temperatuur van de huid en harde, rode of drukgevoelige plekken kunnen op oppervlakkige aderontstekingen wijzen. De voetpulsaties worden gecontroleerd.

De meest gebruikte diagnostische methode voor spataderen is vervolgens een ultrasoon onderzoek door middel van kleurgecodeerde duplexsonografie met een ultrasone dopplersonde. Hiermee kunnen stoornissen in de bloedcirculatie, niet volledig sluitende aderkleppen en de omvang van de aderbeschadiging goed worden vastgesteld. Met een kleurenschaal wordt de richting van de bloedstroom aangegeven.

De lichtreflectie-rheografie registreert de pompfunctie van de aderen, de veneuze occlusie-plethysmografie de capaciteit en afvoer. Deze twee methoden zijn nog steeds gebruikelijk, vooral om het verloop van ernstige aderaandoeningen te controleren alsook voor en na een ingreep.

In het verleden werden ook vaak drukmetingen gebruikt. Tegenwoordig worden deze meestal vervangen door moderne en betrouwbaardere onderzoeksmethoden met onder andere nieuwe beeldvormingstechnieken. Ook röntgenonderzoek met een contrastvloeistof (flebografie) wordt nauwelijks meer toegepast. De magnetische resonantiebeeldvorming (kernspinresonantie-tomografie) of contrastversterkte computertomografie wordt alleen bij zeldzamere ziektebeelden gebruikt.

Laboratoriumtests van individuele bloedstollingsfactoren kunnen belangrijk zijn in het geval van een diepveneuze trombose of zelfs een embolie zonder aanwijsbare oorzaak.

Indeling van de spataderen

Spataderen kunnen volgens verschillende criteria worden geclassificeerd.


Wat te doen tegen spataderen?

Voor de behandeling van spataderen zijn er verschillende conservatieve en invasieve methoden. Welke methode wordt toegepast, moet altijd met een arts worden overlegd op basis van de resultaten van alle noodzakelijke onderzoeken. Het type spataderziekte, het stadium, eventuele bijkomende ziekten en de wensen van de patiënt zijn hierbij van belang. Een conservatieve behandeling kan de progressie van de ziekte stoppen. Een verwijdering van de zieke ader is echter alleen met een (minimaal) invasieve ingreep mogelijk. Afhankelijk van het ziektebeeld kan een verwijdering zelfs medisch geïndiceerd en dringend noodzakelijk zijn. In andere gevallen kan het tijdstip in alle rust worden gekozen.

Conservatieve middelen tegen spataderen

Soms proberen mensen hun spataderen te behandelen met huismiddeltjes. De werking ervan is echter niet wetenschappelijk bewezen.

Middelen tegen spataderen worden aangeboden in de vorm van sprays, zalven of gels om op de huid aan te brengen, maar ook als capsules om in te nemen. Van verschillende geneeskrachtige planten, zoals paardenkastanje of rode wijnstok, wordt gezegd dat ze een vaatafsluitende werking hebben. Meer dan een licht ontzwellend effect en subjectieve verlichting valt echter niet te verwachten. Sommigen gebruiken zalven op plantaardige basis of met het antistollingsmiddel heparine of chondroïtinepolysulfaat. Of de werkzame stoffen echt in de huid dringen en een effect hebben op de beenaderen is twijfelachtig. Het regelmatig aanbrengen van een crème wordt echter als een weldadige massage ervaren en is daarom zeker aan te bevelen.  

Sport en wisseldouches verbeteren weliswaar de doorbloeding van de benen, maar helpen niet om spataderen te verlichten en kunnen deze zeker niet verwijderen. Als u uw spataderen gewoon af en toe wilt verbergen, kunt u een waterproof camouflagecrème en make-up gebruiken.

Onder de voorgeschreven geneesmiddelen zijn bijvoorbeeld antistollingsmiddelen zoals laagmoleculaire heparines om te injecteren, cumarine en de zogenaamde directe orale anticoagulantia geschikt. Daarnaast kunnen ook plaatjesremmers zoals acetylzuur worden toegediend.

Hoe helpen compressiekousen bij spataderen?

Met compressiekous: functionerende ader

Bij spataderen is een consequente compressietherapie absoluut noodzakelijk en meestal de eerste keuze voor de behandeling. De zachte druk van buitenaf werkt de interne druk op de vaatwanden tegen. Dit vermindert het risico op verslapping van de ader. De compressiekousondersteunt de vaten van buitenaf. De geoptimaliseerde bloedstroom in de beenaderen voorkomt dat bloed terugstroomt en lokaal verzakt. Door de druk sluiten de aderkleppen beter en wordt de werking van de spierpomp van de aderen bevorderd. Bestaande spataderen zullen door een compressiebehandeling niet verdwijnen. Wel kan verergering worden voorkomen en kunnen de symptomen worden verlicht. Na de verwijdering van spataderen kan het risico op zwellingen en bloedstolsels worden geminimaliseerd door compressiekousen te dragen.

De zorgverzekering dekt het grootste deel van de kosten voor twee paar compressiekousen per jaar. Er is altijd een product waarvoor de eigen bijdrage maximaal 10 euro bedraagt. Naargelang de uitvoering kan een hogere eigen bijdrage nodig zijn. Om een optimaal effect te bereiken, moeten de kousen exact passen. Daarom worden ze in de medische speciaalzaak aangemeten.

Juzo Soft

Superzacht voor weldadige momenten.
 

Juzo Adventure

De alleskunner voor actievelingen.
 

Juzo Move

Gepatenteerd gebreid materiaal – voor gemakkelijk aan- en uittrekken.

Juzo Dynamic

Betrouwbaar stevig.
 

Invasieve ingrepen bij spataderen

Als samen met de behandelende arts de beslissing wordt genomen om de spatader te verwijderen en er geen medische redenen zijn om dit niet te doen, zijn er verschillende aanbevolen methoden, die ook kunnen worden gecombineerd.

Sinds het midden van de vorige eeuw worden er chirurgische methoden ingezet waarbij niet langer het hele been moet worden opengesneden. Bij het zogenaamde strippen wordt de zieke stamader via een sonde verwijderd. In Duitsland is dit de meest gebruikte therapievorm, die ook door de ziektekostenverzekering wordt vergoed. Als vanuit medisch oogpunt een andere behandeling veelbelovend is, is het de moeite waard om met de verzekering de eventuele kostendekking te bespreken. Internationaal is vooral een minimaal invasieve endoveneuze behandeling gebruikelijk.

Weinig gebruikelijke methoden zijn de aderbehoudende en bloedstroomcorrigerende behandelingen CHIVA en valvuloplastie, waarbij de spatader in het lichaam blijft, en de mechanochemische ablatie, waarbij de aderwand door een roterende katheter wordt vernietigd en aanvullend sclerotherapie wordt toegepast. Ook de behandeling met speciale lijm is een minder gebruikelijke therapievorm.

Wanneer moeten spataderen worden verwijderd?

Spataderen worden niet altijd als hinderlijk ervaren. Maar wanneer moeten spataderen worden behandeld of zelfs verwijderd? Omdat spataderen, in tegenstelling tot beenvaatjes, niet slechts een cosmetisch probleem zijn, maar ook symptomen en complicaties met zich mee kunnen brengen, moeten ze regelmatig door een arts onderzocht en gecontroleerd worden. Spataderen verdwijnen niet vanzelf, maar worden meestal erger met de leeftijd. Zodra de klachten niet meer door andere behandelingen kunnen worden verzacht, of wanneer er complicaties optreden, moeten de zieke aderen zo snel mogelijk worden verwijderd. Een spatader moet altijd met compressietherapie worden behandeld, ook als een verwijdering gepland is.

Of het nodig is om spataderen in een zo vroeg mogelijk stadium te verwijderen, is wetenschappelijk nog niet duidelijk.

 

Waar moet ik na een verwijdering of invasieve behandeling van spataderen rekening mee houden?

Zijn uw spataderen met succes verwijderd of behandeld? Dan zijn er een paar dingen waar u rekening mee moet houden, om ervoor te zorgen dat de genezing optimaal verloopt. Afhankelijk van de gebruikte methode moet u het volgende in acht nemen:

Benen met spataderen

Na een verdoving moet u naar huis worden begeleid of gebracht. U mag 24 uur lang niet autorijden of alleen het huis verlaten. Ook het gebruik van alcohol en het bedienen van zware machines wordt de eerste dagen afgeraden. In geval van complicaties zoals koorts, braken, koude rillingen, pijn of ademhalingsproblemen moet u onmiddellijk een arts raadplegen.

 

 

 

Voorgeschreven medicijnen moeten overeenkomstig het recept worden ingenomen.

 

 


Het aangebrachte verband mag pas bij uw eerste vervolgafspraak door medisch personeel worden verwijderd.

 

 


Daarna moeten de compressiekousen consequent worden gedragen, zolang ze voorgeschreven zijn.

 

 

Langzaam wandelen, het liefst onder begeleiding, is toegestaan zodra u zich daartoe in staat voelt. Dit draagt bij tot uw herstel. Met sporten mag u pas na overleg met uw arts beginnen.

 

 

Hitte en intens licht, bijv. sauna of zonnebaden, moeten worden vermeden zolang de wond niet genezen is. Warme douches zijn wel toegestaan.

 


Vooral tijdens de eerste dagen moet u uw benen altijd hoger leggen, om voor verlichting te zorgen. Dit voorkomt lymfestuwing. Lang staan of zitten en het kruisen van de benen dient te worden vermeden.

 

 

 

Om het genezingsproces te garanderen en eventuele complicaties al in een vroeg stadium tegen te gaan, is het belangrijk dat u op de controleafspraken komt.

Benen met spataderen

Na een verdoving moet u naar huis worden begeleid of gebracht. U mag 24 uur lang niet autorijden of alleen het huis verlaten. Ook het gebruik van alcohol en het bedienen van zware machines wordt de eerste dagen afgeraden. In geval van complicaties zoals koorts, braken, koude rillingen, pijn of ademhalingsproblemen moet u onmiddellijk een arts raadplegen.

 

 

 

Voorgeschreven medicijnen moeten overeenkomstig het recept worden ingenomen.

 

 


Het aangebrachte verband mag pas bij uw eerste vervolgafspraak door medisch personeel worden verwijderd.

 

 


Daarna moeten de compressiekousen consequent worden gedragen, zolang ze voorgeschreven zijn.

 

 

Langzaam wandelen, het liefst onder begeleiding, is toegestaan zodra u zich daartoe in staat voelt. Dit draagt bij tot uw herstel. Met sporten mag u pas na overleg met uw arts beginnen.

 

 

Hitte en intens licht, bijv. sauna of zonnebaden, moeten worden vermeden zolang de wond niet genezen is. Warme douches zijn wel toegestaan.

 


Vooral tijdens de eerste dagen moet u uw benen altijd hoger leggen, om voor verlichting te zorgen. Dit voorkomt lymfestuwing. Lang staan of zitten en het kruisen van de benen dient te worden vermeden.

 

 

 

Om het genezingsproces te garanderen en eventuele complicaties al in een vroeg stadium tegen te gaan, is het belangrijk dat u op de controleafspraken komt.


Overige ziektebeelden