PL
  • International

  • English Version EN

Gonartroza (zwyrodnienie stawów kolanowych)


Czym jest gonartroza?

Słowo gonartroza składa się ze słowa „gonato” – greckiego określenia dla kolana – i słowa „artroza”.  Jest to więc postępujące zwyrodnienie stawu kolanowego związane z jego zużyciem. Powoduje ono pękanie i degradację chrząstki stawowej, a w następstwie zużywanie się również sąsiednich struktur stawowych, takich jak kości, więzadła i torebka stawowa.  

Gonartroza, czyli zwyrodnienie stawów kolanowych, to jedna z najczęstszych chorób stawu kolanowego. Ponieważ choroba ma charakter postępujący, a zdolność do regeneracji starzejących się tkanek jest coraz mniejsza, wraz z wiekiem wzrasta odsetek osób dotkniętych chorobą. W Niemczech choruje na tę chorobę 5 milionów osób, z czego około 2 miliony odczuwa dolegliwości bólowe. Najwięcej przypadków notuje się wśród osób po sześćdziesiątym roku życia. W tej grupie wiekowej choroba dotyka częściej kobiety.  

Konsekwencją zużycia i zniszczenia chrząstki stawowej są bóle, poranna sztywność, ograniczona ruchomość i niestabilność kolana. Im wcześniej wykryte zostaną początki choroby zwyrodnieniowej, tym skuteczniej można im przeciwdziałać. Wczesne podjęcie działań zapobiegawczych i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń pozwala uniknąć uszkodzenia chrząstki.

W przypadku utrzymującego się bólu kolana trzeba koniecznie zasięgnąć porady lekarza w celu jak najszybszego wdrożenia odpowiedniego leczenia.


Lokalizacja bólu

  • Jeśli choroba obejmuje wszystkie trzy części stawu kolanowego, mówimy o tzw. pangonartrozie.
  • Jeśli pierwotnie uszkodzony jest tylko staw udowo-rzepkowy (articulatio femoropatellaris), mówimy o artrozie rzepkowo-udowej.
  • Jeśli oznaki zużycia występują głównie po stronie zewnętrznej, to mówimy o gonartrozie bocznej. A jeśli dodatkowo występuje koślawość, mamy do czynienia z gonartrozą typu valgus.
  • O gonartrozie przyśrodkowej mówimy w przypadku, gdy choroba zwyrodnieniowa ogranicza się do strony stawu zwróconej w kierunku środka ciała. W połączeniu ze szpotawością nazywamy ją gonartrozą typu varus.

Przyczyny gonartrozy

Uszkodzenie hialinowych chrząstek stawowych następuje przede wszystkim w wyniku zużycia związanego z wiekiem, jednak istnieją również inne przyczyny, które mogą wywołać chorobę zwyrodnieniową stawów lub sprzyjać jej postępowi. Często ma miejsce również współdziałanie różnych czynników.

  • Urazy 

W przypadku urazów kolana, takich jak zerwanie więzadeł krzyżowych, uszkodzenie łąkotki czy złamanie rzepki, może również nastąpić uszkodzenie chrząstki stawowej. Złamania w górnej lub dolnej części nogi mogą mieć negatywny wpływ ze względu na nieprawidłowe obciążenie.

 

  • Infekcje i stany zapalne stawów

Infekcje bakteryjne stawów, ale także przewlekłe stany zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów) mogą zaatakować struktury i doprowadzić do uszkodzenia stawów.

 

  • Wady postawy

Wrodzone wady postawy, takie jak koślawość i szpotawość, mogą powodować zwiększone, jednostronne obciążenie i zużycie stawu.

 

  • Przeciążenie

Aktywność fizyczna, która wiąże się długotrwałą pracą na kolanach lub częstym dźwiganiem, może sprzyjać wystąpieniu gonartrozy.

 

  • Nadwaga

Nadwaga również stanowi czynnik ryzyka i może sprzyjać wystąpieniu oraz postępowi gonartrozy.

 

  • Zaburzenia przemiany materii

Podagra jest chorobą metaboliczną, w przypadku której występuje zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, na skutek czego kryształy kwasu moczowego odkładają się w stawach. Zaburzenia metabolizmu tłuszczów mogą z kolei prowadzić do otyłości.    

 

  • Czynnik neurologiczny

Brak ruchu lub zmiana wzorców ruchowych, np. po chorobach układu nerwowego, takich jak porażenie dziecięce, paraliż po udarze mózgu lub zerwanie więzadeł krzyżowych, mogą prowadzić do rozwoju gonartrozy.


Typowe objawy gonartrozy

  • Bóle „rozruchowe” po dłuższych okresach odpoczynku  
  • Bóle podczas wchodzenia po schodach oraz chodzenia po nierównym podłożu  
  • Bóle przeciążeniowe po dużym wysiłku lub przy przenoszeniu ciężkich przedmiotów  
  • Bóle po długim siedzeniu    
  • Nasilenie objawów przy wilgotnej i zimnej pogodzie  
  • W zaawansowanych stadiach również odgłosy trzeszczenia podczas ruchu (krepitacja)

Stadia gonartrozy

Istnieją różne metody podziału gonartrozy na stopnie zaawansowania. Podstawą poniższej listy jest skala Kellgrena-Lawrence'a, w której stan określany jest na podstawie konwencjonalnego zdjęcia rentgenowskiego.
Prawidłowe, zdrowe kolano bez upośledzenia sprawności i bez dolegliwości bólowych klasyfikowane jest jako gonartroza o stopniu zerowym.


W jaki sposób diagnozuje się gonartrozę?

Diagnostyka gonartrozy opiera się na różnych kryteriach. Po omówieniu objawów podczas wywiadu anamnestycznego z pacjentem sprawdzana jest ruchomość stawu. W celu dokładniejszej lokalizacji bólu wykonuje się badanie palpacyjne kolana.  W przypadku podejrzenia zwyrodnienia stawu kolanowego, na podstawie badania rentgenowskiego lub przy wykorzystaniu innych metod obrazowania (np. rezonans magnetyczny) można określić, czy i w jakim stopniu staw jest już uszkodzony.

Pacjent podczas wywiadu anamnestycznego

Leczenie gonartrozy  

Zużywanie chrząstki stawowej ma charakter zwyrodnieniowy. Oznacza to, że choroby nie można wyleczyć przyczynowo. Celem terapii jest więc łagodzenie bólu, utrzymanie ruchomości kolana i hamowanie rozwoju artrozy.  

Oprócz leczenia zachowawczego można również wykonać zabieg chirurgiczny mający na celu zachowanie stawu. W mocno zaawansowanych stadiach gonartrozy w ostateczności konieczna może się okazać endproteza.

Kompleksowe leczenie gonartrozy 

W ramach podejścia holistycznego terapia zachowawcza łączy w sobie różne opcje, począwszy od stosowania środków pomocniczych zapewniających odciążenie stawu, poprzez fizykoterapię i zdrowe odżywianie, aż po leczenie farmakologiczne z użyciem NLPZ, kwasu hialuronowego i środków przeciwbólowych.

Ćwiczenia dla mocnych i zdrowych kolan 

Przygotowaliśmy dla Ciebie kilka ćwiczeń, które pozwolą wzmocnić nogi, a tym samym kolana lub pomogą szybciej wrócić do zdrowia po kontuzji. Ćwiczenia te są łatwe do wykonania i możesz je bez problemu wdrożyć do codziennego życia. W przypadku ostrego urazu konieczna jest konsultacja z lekarzem. Specjalista powie Ci, jakie ćwiczenia są dla Ciebie odpowiednie.

Rozciąganie
 

Powtarzaj to ćwiczenie rozciągające dwa razy dla każdej nogi.

  • Stań na jednej nodze. Kolano nogi, na której stoisz, musi być lekko ugięte.
  • Chwyć za stopę drugiej nogi i przyciągnij ją do tyłu w kierunku pośladków.
  • Mocno trzymaj stopę dłońmi.
  • Wytrzymaj w tej pozycji ok. 20 sekund, następnie zmień nogę.

 

Uwaga:
Podczas wykonywania tego ćwiczenia plecy muszą być wyprostowane. 
 

Dehnübung bei Gonarthrose
Kräftigungs-Übung bei Gonarthrose

Wzmacnianie – wypady
 

Wykonaj 12 wypadów i powtórz to ćwiczenie trzy razy.

  • Rozstaw nogi na szerokość bioder, utrzymuj górną część ciała w pozycji wyprostowanej.
  • Napnij mięśnie brzucha.
  • Zrób jeden duży krok do przodu.
  • Po wykonaniu tej czynności udo i podudzie przedniej nogi muszą tworzyć kąt prosty.
  • Tylna noga obniża się i zatrzymuje tuż nad podłogą.
  • Wytrzymaj chwilę w tej pozycji, a następnie wróć do pozycji wyjściowej.
  • Po każdym wypadzie zmień nogę.
     

Uwaga:
Podczas wykonywania tego ćwiczenia plecy muszą być wyprostowane.
 

Wzmacnianie – przysiady
 

Wykonaj 12 przysiadów i powtórz to ćwiczenie wzmacniające trzy razy.

  • Stań prosto i rozstaw nogi nieco szerzej niż na szerokość bioder.
  • Rozłóż ciężar ciała równomiernie na obie nogi.
  • Lekko ugnij nogi, wypychając jednocześnie pośladki do tyłu.
  • Zegnij kolana tylko na tyle, aby nie wystawały poza czubki palców nóg.
  • Wytrzymaj przez chwilę w tej pozycji, a następnie wyprostuj się.
     

Uwaga:
Podczas tego ćwiczenia wzmacniającego trzymaj plecy prosto i napnij mięśnie brzucha.

Kniebeuge bei Gonarthrose