Manualny drenaż limfatyczny (MLD) to specjalna technika masażu, której głównym celem jest poprawa przepływu limfy w organizmie i rozluźnienie stwardniałych tkanek. W odróżnieniu od konwencjonalnych masaży, MLD koncentruje się na układzie limfatycznym, który odgrywa ważną rolę w „odtruwaniu” organizmu. Ten rodzaj masażu medycznego jest wykonywany przez specjalnie wykwalifikowanych terapeutów limfatycznych – zwykle fizjoterapeutów, którzy przeszli dodatkowe przeszkolenie. Delikatne, okrężne i pompujące ruchy usuwają nadmiar płynów z tkanek i wspomagają odpływ chłonki. Poza redukcją obrzęków masaż stosuje się również w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych i odprężenia.
Manualny drenaż limfatyczny to specjalna metoda fizjoterapeutyczna, czy też medyczna forma masażu, która stymuluje układ limfatyczny. Układ limfatyczny to – zaraz po układzie krwionośnym – najważniejszy system transportowy w ludzkim ciele. Składa się on z narządów i naczyń limfatycznych, które są odpowiedzialne za usuwanie produktów przemiany materii. Naczynia limfatyczne wiją się przez całe ciało i docierają do węzłów chłonnych, gdzie płyn limfatyczny jest filtrowany. Duża liczba węzłów chłonnych występuje np. w okolicy szyi, pod pachami i w pachwinach. Inne węzły są zlokalizowane głębiej, na przykład w jamie brzusznej. MLD często stosuje się do leczenia obrzęku limfatycznego, czyli nadmiernego gromadzenia się płynu limfatycznego. Zabieg obejmuje różne techniki. Delikatne, rytmiczne, okrężne ruchy dłoni na skórze pobudzają odpływ płynu z naczyń limfatycznych. MLD redukuje obrzęki i bóle napięciowe. Manualny drenaż limfatyczny może pomóc również w przypadku obrzęku lipidowego. Obrzęk lipidowy to bolesne zaburzenie dystrybucji tkanki tłuszczowej w obrębie nóg lub rąk. MLD nie redukuje wprawdzie liczby ani wielkości komórek tłuszczowych, ale może zmniejszyć ból i sprawić, że tkanka będzie nieco bardziej miękka.
Podczas sesji manualnego drenażu limfatycznego pacjent leży wygodnie na leżance. Terapeuta limfatyczny stosuje specjalne chwyty polegające na wykonywaniu delikatnych ruchów, aby pobudzić przepływ limfy. Należy przy tym uwzględnić naturalny przebieg naczyń limfatycznych w organizmie, aby odblokować zatory i skierować płyn do węzłów chłonnych, gdzie jest on filtrowany i kierowany dalej. Technika ta wymaga dużego wyczucia i precyzji – tylko wtedy można osiągnąć optymalne rezultaty.
Manualny drenaż limfatyczny w górnej części ciała
Przed rozpoczęciem terapii przeprowadzany jest szczegółowy wywiad medyczny, podczas którego zbiera się informacje na temat wcześniejszych chorób i dolegliwości. Za pomocą MLD terapeuta systematycznie udrażniadrogi odpływu limfy. Zabiegowi poddawanych jest zawsze kilka obszarów ciała w celu aktywacji różnych części układu limfatycznego. Drenaż limfatyczny rozpoczyna się od odblokowania centralnych dróg odpływu limfy. Terapeuta przesuwa skórę okrężnymi ruchami kolejno w dołach nadobojczykowych, pod płatkami uszu, pod pachami, w okolicy przepony, jamy brzusznej i pachwin. To tam znajdują się najważniejsze drogi odpływu limfy, które są w ten sposób odblokowywane. Może to spowodować efekt ssania, który sięga aż do kończyn. Kolejny etap obejmuje właściwe obszary ciała wymagające zabiegu, takie jak nogi lub ręce.
Najpierw tkanka jest przygotowywana delikatnymi, okrężnymi ruchami i rytmicznym wywieraniem ucisku na naczynia limfatyczne. Ułatwia to odprowadzanie płynu z dotkniętego chorobą obszaru. Następnie węzły chłonne są pobudzane w ukierunkowany sposób, aby zwiększyć „drenaż” tkanki. W tym celu stosuje się specjalne chwyty, które w razie potrzeby można indywidualnie dopasować.
Autorami trzech głównych kierunków w MLD są Asdonk, Vodder i Földi. Cztery podstawowe chwyty dr Emila Voddera to chwyt pompujący, obrotowy, stale okrężny i czerpiący. Wszystkie należy wykonywać delikatnie i głównie ruchami okrężnymi. Efektem są bodźce rozciągające. Rozróżnia się fazę przesuwania w kierunku żądanego odpływu i fazę biernego odprężenia. Chwyty dostosowuje się do różnych obszarów ciała.
W przypadku stwardniałego obrzęku limfatycznego konieczne jest zastosowanie dodatkowych chwytów, takich jak np. okrężny chwyt obrzękowy, duży chwyt rozluźniający i duży chwyt przesuwający. Techniki chwytania dostosowuje się do konsystencji tkanki – im twardszy obrzęk, tym silniejszy ucisk.
Te techniki chwytania aktywują drenaż limfy poprzez poprawę zdolności pompowania naczyń limfatycznych. Dzieje się tak, ponieważ chwyty powodują zwiększenie częstotliwości pompowania komórek mięśni gładkich w naczyniach limfatycznych. Kilkukrotne powtórzenie chwytów zwiększa natężenie przepływu.
Zasadniczo obrzęk może występować w obrębie wszystkich tkanek organizmu. Zwykle dotyczy jednak rąk lub nóg. W tych właśnie obszarach najczęściej stosuje się więc manualny drenaż limfatyczny. Obrzęki, które można zniwelować za pomocą MLD, mogą występować również na tułowiu, szyi i głowie oraz w okolicy narządów płciowych.
Skuteczność MLD osiąga się poprzez wytwarzanie ciśnienia w tkance, stymulację rozciągania, naprzemienny ucisk i efekt zasysania. Pozytywne efekty terapii:
Manualny drenaż limfatyczny przynosi wiele korzyści. Redukuje obrzęki, odprowadza nadmiar wody, może się również przyczynić do złagodzenia dolegliwości bólowych, spowodować odtrucie organizmu i poprawić wygląd skóry. Inne efekty to odprężenie i dobre samopoczucie pacjenta, co może mieć pozytywny wpływ na całe ciało i umysł. Tym samym manualny drenaż limfatyczny stanowi holistyczną metodę leczenia, która zapewnia odprężenie pod względem fizycznym i emocjonalnym, a także dużą ulgę.
* Efekt ten jest jednak kontrowersyjny z medycznego punktu widzenia.
Manualny drenaż limfatyczny stanowi ważny element obu faz kompleksowej fizycznej terapii przeciwobrzękowej (KTP) – fazy redukcji obrzęku i fazy podtrzymującej. KTP obejmuje cztery podstawowe metody:
Terapia uciskowa
Stosowanie specjalnych limfologicznych bandaży uciskowych (np. Juzo SoftCompress w połączeniu z bandażami uciskowymi o ograniczonej rozciągliwości) albo medycznych adaptacyjnych systemów uciskowych (np. Juzo ACS Light lub Juzo Compression Wrap) wspomaga drenaż limfy w fazie redukcji obrzęku i zapewnia skuteczność odbarczania.
W fazie podtrzymującej stosuje się medyczne wyroby uciskowe (np. Juzo Expert).
Ćwiczenia ruchowe wspomagające redukcję obrzęków
Ukierunkowane ćwiczenia wspomagają przepływ limfy. Idealnym rozwiązaniem jest połączenie ucisku i ruchu.
Pielęgnacja skóry
Właściwa pielęgnacja skóry jest ważna, aby uniknąć infekcji.
Manualny drenaż limfatyczny
Ta specjalna forma masażu ma na celu odprowadzenie nagromadzonego płynu z tkanki. Można ją stosować na nogach, rękach, twarzy i tułowiu.
Te cztery elementy KTP są możliwe tylko przy dużym stopniu zaangażowania pacjenta (samoleczenie).
Manualny drenaż limfatyczny okazał się niezwykle skuteczny w leczeniu obrzęku limfatycznego. Obrzęk limfatyczny może mieć różne przyczyny, takie jak urazy, operacje czy wrodzone zaburzenia drenażu limfy. Obrzęk limfatyczny powstaje w przypadku zaburzenia drenażu limfy z powodu przewlekłej choroby zapalnej śródmiąższu (przestrzeni między komórkami, tkankami i narządami), w wyniku czego w tkance gromadzi się płyn. Powoduje to ograniczenia ruchowe i zwiększa ryzyko infekcji. Długotrwałe, zwiększone obciążenie układu limfatycznego może spowodować poważne uszkodzenie naczyń. Poprzez stymulację przepływu limfy MLD pomaga redukowaćobrzęki, poprawia metabolizm i przyczynia się do wzmocnienia układu odpornościowego.
Więcej informacji na temat obrzęku limfatycznego można znaleźć na naszej stronie „Przydatne informacje”: Obrzęk limfatyczny.
Manualny drenaż limfatyczny okazał się także skuteczny w leczeniu dolegliwości związanych z obrzękiem lipidowym. Poza redukcją obrzęków i nadmiaru wody można go również stosować do łagodzenia bólu. W takim przypadku stymuluje on receptory bólu w skórze, tzw. włókna C. Pozwala to zwiększyć próg odczuwania bólu i zmniejszyć sam ból. Po zabiegu pacjenci z obrzękiem lipidowym cieszą się uczuciem lekkich nóg i bardziej miękką tkanką. Ponieważ większość pacjentów z obrzękiem lipidowym cierpi również na otyłość, a tym samym jest narażona na ryzyko wystąpienia obrzęku limfatycznego związanego z otyłością, MLD można stosować do leczenia kilku objawów jednocześnie.
Więcej informacji na temat tej choroby można znaleźć na stronie „Przydatne informacje”: Obrzęk lipidowy.
Istnieje wiele powodów przemawiających za stosowaniem manualnego drenażu limfatycznego po operacji. Po pierwsze, podczas operacji zwykle nacina się skórę. Ze względu na umiejscowienie naczyń limfatycznych bezpośrednio pod skórą, podczas operacji niemal zawsze następuje ich przecięcie. Powoduje to gromadzenie się płynu, którego ilość można zmniejszyć, stosując manualny drenaż limfatyczny. Terapia stymuluje również tworzenie naczyń limfatycznych w uszkodzonej tkance. Po operacji mobilność pacjenta jest często ograniczona albo lekarz zaleca odpoczynek i regenerację mające zapewnić utrzymanie efektów zabiegu. W rezultacie pompy mięśniowe w znacznie mniejszym stopniu wspomagają odprowadzanie płynów. Właśnie dlatego po operacji zaleca się stosowanie manualnego drenażu limfatycznego. W terapii blizn MLD poprawia przesuwność blizny. Może również łagodzić dolegliwości bólowe i wspomagać proces gojenia.
Decyzja o tym, kiedy można wykonać MLD po operacji, zależy od różnych czynników, takich jak rodzaj operacji, indywidualna sytuacja pacjenta czy zalecenia lekarza. Dużą rolę odgrywają tutaj również fazy gojenia się rany.
Wykonanie manualnego drenażu limfatycznego przed operacją może zmniejszyć obrzęk spowodowany urazem lub chorobą, a tym samym uprościć zabieg.
Przydatne informacje na ten temat można również znaleźć na stronie „Przydatne informacje”: Blizny.
W czasie ciąży u niektórych kobiet płyn limfatyczny gromadzi się w tkankach na skutek zmiany poziomu hormonów. Efektem są obrzęki nóg i stóp, a czasem również ramion i dłoni. Dolegliwości te może złagodzić manualny drenaż limfatyczny i noszenie pończoch uciskowych. Należy jednak zrezygnować z głębokiego drenażu limfatycznego w obszarze brzucha i miednicy.
Manualny drenaż limfatyczny to łagodna forma terapii, która zwykle nie wiąże się z poważnymi działaniami ubocznymi. Dla osiągnięcia optymalnych rezultatów powinni go jednak wykonywać wykwalifikowani terapeuci. W przypadku niektórych chorób lub indywidualnych okoliczności mogą istnieć przeciwwskazania, które trzeba koniecznie uwzględnić przed rozpoczęciem leczenia.
Zwiększona ilość płynu w krwiobiegu powoduje również większe obciążenie serca. Przy jednoczesnej niewydolności serca może to być bardzo niebezpieczne. W związku z tym decyzja o wykonaniu drenażu limfatycznego musi być dobrze przemyślana.
Najważniejsze przeciwwskazania:
Koniecznie zapytaj lekarza o przeciwwskazania do manualnego drenażu limfatycznego.
Czy można samodzielnie wykonać manualny drenaż limfatyczny?
Manualny drenaż limfatyczny wykonuje się w pozycji leżącej. Polega on na wykonywaniu określonych ruchów obejmujących systematycznie całe ciało. Z tego powodu nie da się go wykonać samodzielnie lub jest to możliwe tylko w ograniczonym zakresie. Po odpowiednim poinstruowaniu ruchy okrężne na obojczykach, pod pachami lub uszami oraz na brzuchu można wykonywać samodzielnie. Zgodnie z instrukcją można wykonywać niektóre chwyty na ramionach. Mniej odpowiednie do tego są trudniej dostępne obszary ciała. W przypadku nóg samodzielne wykonanie drenażu limfatycznego jest bardzo trudne, ponieważ podnoszenie ud powoduje zgięcie w okolicy pachwiny, która jest bardzo ważna dla odpływu chłonki.
Inne możliwości: Stymulujące ćwiczenia oddechowe i ruchowe lub PUP (przerywany ucisk pneumatyczny) lub kompresja pneumatyczna (BOA) przy użyciu urządzenia do drenażu limfatycznego.
O czym należy pamiętać przed manualnym drenażem limfatycznym?
O czym należy pamiętać po manualnym drenażu limfatycznym?
Jak długo utrzymuje się efekt manualnego drenażu limfatycznego?
Efekt drenażu limfatycznego utrzymuje się zwykle przez około 24 godziny. W związku z tym szczególnie w fazie redukcji obrzęku zabiegi powinny być wykonywane codziennie.
Jak często należy wykonywać MLD i jak długo powinien trwać taki zabieg?
Częstotliwość i czas trwania mają bardzo indywidualny charakter i zależą od różnych czynników, takich jak np. obraz kliniczny choroby, objawy, inne środki terapeutyczne i styl życia. Osoby, które regularnie zażywają aktywności fizycznej, wymagają z reguły rzadszych zabiegów niż osoby nieaktywne. Choroby przewlekłe, takie jak pierwotny lub wtórny obrzęk limfatyczny czy obrzęk lipidowy, wymagają długotrwałego leczenia. W czasie ciąży lub po operacji terapię należy kontynuować do momentu, aż obrzęk przestanie nawracać nawet bez wykonywania zabiegów.
W jaki sposób przepisywany jest manualny drenaż limfatyczny?
Niektórzy pacjenci nie mają konkretnej wiedzy na temat możliwości przepisywania MLD. Zwykle przepisuje się 6 do 10 zabiegów. W przypadku chorób przewlekłych można przepisać kwartalnie maksymalnie 36 jednostek na 3 miesiące.
W przypadku określonych diagnoz „budżet lekarza” nie jest obciążany, zaliczają się do nich również diagnozy obrzęku limfatycznego od stadium II. Recepty na MLD w przypadku pacjentów z obrzękiem lipidowym są „neutralne dla budżetu” – przepis ten obowiązuje do końca 2025 roku. W przypadku obrzęku lipidowego istnieje tzw. wymóg specjalnej recepty, a w przypadku przewlekłego obrzęku limfatycznego tzw. długotrwałe zapotrzebowanie na środek terapeutyczny. W zależności od wielkości i stopnia ciężkości obrzęku MLD trwa 30, 45 lub 60 minut. Informacja ta znajduje się również na recepcie.
Co musi się znajdować na recepcie na manualny drenaż limfatyczny?
Najważniejsze dla pacjentów informacje dotyczące recepty na MLD to liczba, częstotliwość (np. 1-2 razy w tygodniu) i czas trwania:
Od października 2024 roku ma nastąpić uelastycznienie czasów trwania MLD.
Jak długo ważna jest recepta na MLD?
Z reguły recepta jest ważna przez 28 dni od daty wystawienia. W razie konieczności pilnego leczenia zabiegi trzeba rozpocząć w ciągu 14 dni. Terapii nie można przerwać bez uzasadnienia na dłużej niż 14 dni.
Czy ubezpieczenie zdrowotne pokrywa koszty manualnego drenażu limfatycznego?
Tak, jeśli manualny drenaż limfatyczny został przepisany przez lekarza, jego koszt pokrywa ustawowe ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to z faktu, że skuteczność drenażu została potwierdzona w licznych badaniach, a terapia od dziesięcioleci uważana jest za skuteczną i sprawdzoną metodę leczenia. Pacjenci są jednak zobowiązani do ustawowego współpłacenia – chyba że są z ustawowego współpłacenia zwolnieni. Współpłacona kwota wynosi 10% kosztów środka terapeutycznego i 10 EUR za receptę.
W przypadku większości diagnoz recepty na MLD nie mają wpływu na budżet lekarzy ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego.
Czy istnieje ścieżka kształcenia dla terapeutów limfatycznych?
Wykształcenie i kwalifikacje mają decydujące znaczenie dla skuteczności leczenia. Terapeuta limfatyczny nie jest klasycznym zawodem wyuczonym, lecz zawodem, który zdobywa się w ramach szkolenia zakończonego certyfikatem. Takie szkolenie w akredytowanej instytucji szkoleniowej odbywają najczęściej fizjoterapeuci i lub masażyści w celu uzyskania odpowiednich dodatkowych kwalifikacji. Szkolenie zakończone odpowiednim egzaminem trwa z reguły kilka tygodni i obejmuje wiedzę teoretyczną na temat układu limfatycznego, a także praktyczne umiejętności w zakresie specjalnych technik masażu. Dopiero po jego ukończeniu można oferować i wykonywać manualny drenaż limfatyczny. Aby na bieżąco aktualizować swoją wiedzę i uczyć się nowych technik, terapeuci limfatyczni powinni regularnie uczestniczyć w kursach doszkalających.